शिवराज्याभिषेक सोहळा : लोकोत्सव सार्वभौम स्वराज्याचा

“राज्यविना धर्म टिकत नाही, धर्मविना समाज उरत नाही” हे तत्त्व अंगीकारून स्वराज्याची स्थापना करणाऱ्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राज्याभिषेक सोहळ्याला यंदा ३५२ वर्षे पूर्ण होत आहेत. या ऐतिहासिक घटनेचा भव्य सोहळा ५ व ६ जून रोजी किल्ले रायगडवर साजरा होणार असून, या निमित्ताने संपूर्ण महाराष्ट्रातून लाखो शिवप्रेमी रायगडावर एकत्र येणार आहेत. “लोकोत्सव सार्वभौम स्वराज्याचा” या संकल्पनेने सजलेला हा सोहळा केवळ इतिहासाची आठवण नाही, तर स्वाभिमान, स्वातंत्र्य आणि आत्मनिर्भरतेचा जागर आहे.

इतिहासाच्या पाऊलखुणा

६ जून १६७४ रोजी रायगड किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक संपन्न झाला. भव्य अशा या समारंभामध्ये हिंदवी स्वराज्याचा औपचारिक प्रारंभ झाला. महाराजांनी आपला अभिषेक गंगाजलाने करवून घेतला आणि आत्मनिर्भर भारताचे स्वप्न साकार करत हिंदवी स्वराज्याची घोषणा केली. या राज्याभिषेकाने महाराष्ट्रातील जनतेला आपली ओळख दिली – आपण गुलाम नाही, आपण स्वतंत्र आहोत.

या ऐतिहासिक घटनेचा केवळ महाराष्ट्रापुरता नव्हे, तर संपूर्ण भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याच्या इतिहासात एक वेगळाच ठसा आहे.

सोहळ्याची तयारी : परंपरा आणि आधुनिकतेचा संगम

या वर्षीचा शिवराज्याभिषेक सोहळा हा विशेष महत्त्वाचा मानला जात आहे, कारण तो ‘सार्वभौम स्वराज्याचा लोकोत्सव’ या संकल्पनेतून साजरा होत आहे. या निमित्ताने रायगड किल्ल्यावर मोठ्या प्रमाणात सजावट, प्रकाशयोजना, व्यासपीठांची उभारणी आणि ऐतिहासिक पोशाखात सजलेले कलावंत यांची रेलचेल पाहायला मिळणार आहे.

प्रमुख आकर्षणांमध्ये शिवराज्याभिषेकाची पुनर्रचना, दुर्गबाणी, शिवगर्जना मिरवणूक, लेझीम, ढोल-ताशा पथक, आणि शिवचरित्रावरील सांस्कृतिक कार्यक्रम यांचा समावेश आहे.

यंदा संपूर्ण सोहळा पर्यावरणपूरक आणि स्वच्छता मोहिमेसह राबवण्यात येत आहे. प्लास्टिक बंदी, पाण्याचा योग्य वापर आणि स्वयंपाकासाठी पर्यायी इंधनांचा वापर हे यंदाच्या आयोजनाचे विशेष पैलू आहेत.

लाखो शिवभक्तांची उपस्थिती अपेक्षित

राज्यभरातून शिवप्रेमी, इतिहासप्रेमी, विद्यार्थी, संशोधक आणि पर्यटक यांची लाखोंची उपस्थिती रायगडावर अपेक्षित आहे. विविध भागांतून येणाऱ्या मंडळांसाठी राहण्याची व भोजनाची व्यवस्था स्वयंसेवी संस्था आणि स्थानिक प्रशासनाच्या मदतीने करण्यात आली आहे.

यासाठी महाराष्ट्रातील विविध जिल्ह्यांमधून शिवराज्याभिषेक मोहिमा निघाल्या आहेत. पायदळ, दुचाकी, आणि सायकल मोहिमांद्वारे युवक रायगड गाठत आहेत. काही मंडळांनी पारंपरिक पोशाखात छत्रपती शिवाजी महाराजांचे चरित्र सादर करणारे नाट्यप्रयोग देखील सादर करण्याची तयारी केली आहे.

राज्य शासन आणि खासगी संस्थांचा सहभाग

या भव्य आयोजनात महाराष्ट्र शासन, पर्यटन विभाग, रायगड जिल्हा प्रशासन, वनविभाग, आणि अनेक खाजगी संस्था तसेच स्वयंसेवी संघटनांचा मोलाचा सहभाग आहे. सुरक्षेच्या दृष्टीने पोलीस आणि आरोग्य विभागाचे कर्मचारी सतर्क राहणार आहेत. विविध ठिकाणी प्रथमोपचार केंद्रे, पिण्याच्या पाण्याचे टँकर, आणि मोबाईल टॉयलेट्स उपलब्ध करून देण्यात आले आहेत.

युवापिढीसाठी प्रेरणादायक ठरणारा सोहळा

या राज्याभिषेक सोहळ्याचे खरे वैशिष्ट्य म्हणजे हे केवळ एक ऐतिहासिक स्मरण नाही, तर आजच्या तरुण पिढीला स्वाभिमान, नेतृत्व, राष्ट्रभक्ती आणि सामाजिक बांधिलकी याचे महत्व पटवून देणारा प्रेरणादायी क्षण आहे.

शिवाजी महाराजांच्या जीवनातून शिकण्यासारख्या गोष्टी आजही तितक्याच महत्त्वाच्या आहेत – जसे की निर्णयक्षम नेतृत्व, लोकहिताचे प्रशासन, धर्मनिरपेक्षतेचा आदर्श आणि शौर्याचा संतुलित वापर.

आज जेव्हा आपण स्वातंत्र्य आणि लोकशाही यांचे खरे अर्थ विसरत आहोत, तेव्हा शिवराज्याभिषेकासारखा सोहळा आपल्याला आपल्या मुळांशी पुन्हा जोडतो.

माध्यमांच्या माध्यमातून थेट प्रक्षेपण

यावर्षीचा शिवराज्याभिषेक सोहळा विविध टेलिव्हिजन वाहिन्यां, सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्म्स आणि यूट्यूब चॅनेल्स वर थेट प्रसारित होणार आहे. यामुळे घरबसल्या कोट्यवधी लोकांना हा लोकोत्सव पाहता येणार आहे. यासाठी विशेष कॅमेरामन आणि प्रसारण तंत्रज्ञांची नियुक्ती करण्यात आली आहे.

निष्कर्ष : स्वराज्याचा साक्षात्कार

शिवराज्याभिषेक हा एक केवळ ऐतिहासिक सोहळा नाही, तर तो मराठी माणसाच्या अस्मितेचा, त्यागाचा आणि संघर्षाचा प्रतीक आहे. ५ व ६ जूनला रायगडावर होणारा ‘लोकोत्सव सार्वभौम स्वराज्याचा’ हे त्या अस्मितेचे पुनरुज्जीवन आहे.

आजच्या काळात जिथे मूल्यांचा उध्वस्त काळ चालू आहे, तिथे शिवचरित्र आणि शिवसंस्कार यांचा जागर ही काळाची गरज आहे. रायगडावरील हाच सोहळा आपल्याला पुन्हा एकदा आठवण करून देतो – “राज्य हे जनतेसाठी असते, आणि राजा हा सेवक असतो.”